Kennismaken met Jan Willem baron van Heemstra

Jan Willem baron van Heemstra

Naast algemeen bestuurslid van SUN Nederland is Jan Willem van Heemstra sinds 1 september 2022 ook lid van het Regieteam van het Datadashboard Urgente Noden. Hij woont met zijn Spaanse echtgenote Paula al ruim 20 jaar Brussel, maar is vaak in Nederland.

Wat is je motivatie om je als bestuurslid in te zetten voor SUN Nederland en vanuit welke achtergrond doe je dat?

“Ik ben lid van het kapittel van de Ridderlijke Duitsche Orde (RDO), een charitatief vermogensfonds. De vorige RDO secretaris, Jan Cees van Hasselt, zag de SUN- noodhulpbureaus als een belangrijke aanvulling op het giftenbeleid van het RDO-bureau. Hij was jarenlang bestuurslid van SUN Nederland. Toen hij terugtrad, ben ik bestuurslid bij SUN Nederland geworden. Een groot deel van het RDO-giftenbudget gaat naar diverse SUN-noodhulpbureaus in het land.
Vanuit de RDO was ik hiervoor lid van het bestuur van SUN Delft. Ik heb daar veel geleerd. De geweldige SUN-coördinator wist alles van landelijke wet- en regelgeving, het lokale sociaal beleid, de gemeente en de uitvoerende organisaties. SUN Delft kon de gemeente perfect aanvullen, daar waar er ‘geen voorliggende voorziening’ was, maar hulp toch nodig en nuttig was. Dat werkte uitstekend voor de geholpen personen. Nog belangrijker is het, dat het systeem beter werd. De gemeente benutte de signalen van SUN als prikkel om haar beleid bij te sturen en de in SUN samenwerkende organisaties leerden van elkaar, natuurlijk tot voordeel van hun cliënten.
Ik had het geluk op te groeien in een hecht gezin zonder grote economische problemen, maar weet dat dat niet iedereen gegeven is. Omdat ik zelf ADHD heb, begrijp ik ook dat voor veel mensen de maatschappij te ingewikkeld is. Al helemaal wanneer je geen steun hebt van je ouders, je partner en je omgeving.
Ook weet ik uit ervaring hoe het is om gestigmatiseerd en gepest te worden. In mijn geval door mijn vaders werk (burgemeester) en het woord ‘baron’. In 2022 reageert men daarop meer neutraal. Voor mij is het een historisch gegeven, niet om te verbergen, zeker niet als vertegenwoordiger van de adellijke RDO.”

Welke maatschappelijke ontwikkelingen zie jij die belangrijk zijn voor SUN Nederland?

“De overheid heeft veel maatregelen genomen (Eigen Kracht, decentralisatie binnen het sociaal domein) die in mijn ogen een populistische ideologie als vertrekpunt hebben en niet uitgaan van de werkelijkheid. Streng zijn tegen misbruik is een stemmentrekker. Bovendien blijken veel van die ‘regelingen’ voor grote groepen mensen te ingewikkeld. Schrijnende gevallen hulp bieden is dan een belangrijk eerste lapmiddel. Er zijn echter meer structurele veranderingen nodig om onze maatschappij voor iedereen leefbaar te houden. Gelukkig wordt tegenwoordig ook onderzocht wat wel en niet werkt, zoals door de Frans-Amerikaans economie Nobelprijs winnaar Esther Duflo.
Behalve dat er veel slecht armoedebeleid is, blijven problemen ook vaak verborgen. Armoede is sterk met schaamte verbonden. Bovendien is er door de decentralisatie van het sociale beleid naar gemeenten een enorme lokale variatie in regels en uitvoering. Structurele problemen worden daardoor slecht en laat zichtbaar. Tenslotte, is er de maatschappelijke tendens om eerst en vooral de ‘knuffelbaren’ te helpen. Op dit moment hebben ‘kinderen die opgroeien in armoede’ en ‘vereenzaamde ouderen’ veel aandacht. Naast die twee categorieën, zijn er veel meer groepen die extra hulp nodig hebben. Ook gezien vanuit maatschappelijk perspectief. Een zorg mijdende, verslaafde en psychotische veelpleger goed begeleiden is niet populair. Het is duur, met een kleine kans op succes. Toch is het vaak de best mogelijke ‘investering’ voor de maatschappij.”

Met welk onderwerp zou je graag zien dat SUN Nederland aan de slag gaat met samenwerkingspartners?

“Er zijn ontelbare en ook steeds andere knelpunten die lang onzichtbaar blijven. Het Datadashboard Urgente Noden zal zulke knelpunten beter, eerder en gekwantificeerd zichtbaar maken. Hoe meer deelnemers hoe beter. De RDO zal als eerste charitatief vermogensfonds haar data ook gaan invoeren. Andere vermogensfondsen hebben ook interesse getoond in deelname.
Specifiek wil ik als belangrijk onderwerp voor SUN Nederland de mondzorg noemen. Die had nooit uit de basisverzekering mogen gaan. Om mee te kunnen doen in de maatschappij moet je een pijnvrij en toonbaar gebit hebben, zodat je ‘normaal’ kunt eten en praten.
Wat ik ook een belangrijk onderwerp vind: de tekortschietende sociale huisvesting. De ‘Housing First’ benadering heeft zijn waarde bewezen. Waarom zet onze maatschappij daar niet meer op in? SUN-noodhulpbureaus kunnen hieraan bijdragen door te voorzien in woninginrichting. En het probleem van het met 18 jaar (juridisch) volwassen verklaren van jongeren. Velen kunnen dat niet aan. Ook hier kunnen de SUN-noodhulpbureaus een meer gerichte aanpak op ontwikkelen, zo kwam ook naar voren uit ons Breed Maatschappelijk Overleg over jongvolwassenen.
Tenslotte moeten wat mij betreft alle sociale organisaties zich voortdurend verzetten tegen de populistische stigmatisering van groepen medelanders als gevaarlijke ‘vreemden’. Het zijn medemensen. De SUN-noodhulpbureaus en SUN Nederland kunnen daar een rol in spelen door zelf ook inclusiever te worden. Het onderzoek dat het Kennisplatform Integratie en Samenleving op aanvraag van SUN Nederland deed en waaraan moslimorganisaties, migrantenkerken en noodhulpbureaus deelnamen is een goede eerste stap.”